Hemen hemen birçoğumuzun yaşamını sürdürdüğü, yuvamız dediğimiz yapılar, iş yerlerimiz, barajlar, yollar, limanlar ve yaşamın her yerinde betonarme var. Hiç düşündünüz mü acaba ilk betonarme yapı ne zaman ve nasıl inşa edildi?
Betonarme Nedir?
Öncelikle betonu tanımlayalım. Beton çimento ile kum, çakıl gibi çeşitli agregaların, kimyasal katkılar da eklenerek belirli oranlarda bir araya getirilip su ilave edilmesi sonucu oluşan kimyasal reaksiyonlarla sonucu oluşan bir yapı malzemesidir. Betonarme ise çelik çubukların üzerinin betonla kaplanması sonucu oluşan bir alaşımdır.
İnşaat tarihinde çimentonun agregalar ile birleşip betona dönüşmesi ve çelikle buluşup betonarmenin ortaya çıkması için ise 19. Yüzyılın beklenmesi gerekti. 1812 yılında Fransa’da, Louis Vicat ilk yapay çimentoyu üretti. Bunu takiben 1824 yılında, İngiliz Joseph Aspdin “Portland Çimentosu”nu geliştirdi. 1850 yılında Fransız bahçıvan Joseph Monier, daha sağlam saksılar üretmek için betona demir çubuklar ekleyince betonarme ortaya çıktı. Saksı üretimi için denenen bir birliktelik dünya tarihini değiştirdi.
İlk Betonarme Yapı
Bu buluşların ardından çimento ile çeliğin yani betonarmenin ürün özelliklerine ve kullanımına ilişkin yenilikler hızla birbirini takip etti. İlk betonarme yapı, 1854 yılında William Boutland Wilkinson’ın İngiltere’nin Newcastle Upon Tyne şehrinde, birlikte çalıştığı işçisi için inşa ettiği ev olarak gösterilmektedir. Bu ev betonarme döşemeli ve iki katlı bir binadır. Bu yapının inşası sonrası aynı yıl Wilkinson, “Yangın Dayanımlı Konut, Ambar ve Diğer Binaların İnşasının İyileştirilmesi” ismiyle bir patent almıştır. Wilkinson’ın donatı ile beton arasındaki kenetlenmenin artırılması gerekliliğini ön görerek, çelik donatıların uç kısmını çentiklemiş ve halkalaştırmıştır. Wilkinson ayrıca, betonu ve donatıları ahşap kalaslar üzerine serilmiş ince kumun üzerine dökerek nemli bir ortamda betonun daha uzun süre kalmasını sağlamıştır. Bu tarihte betona yapılan ilk kürleme çalışmasıdır. Wilkinson betonarme tasarımı ile ahşap, volta veya çelik kirişli döşemelere göre daha ekonomik ve hafif bir sistem elde etmiştir.
İlk betonarme bina yapımı sonrası 1879 yılında İskoçya’da portland çimentosu kullanılarak ilk beton yollar inşa edilmiştir. Ardından 1889’da Fransa’da yapılan ilk betonarme köprü izlemiştir. 1902 yılında Fransız mimar Augus Perret, betonarme teknolojisi ile ilk apartman binasını tasarlamış ve inşa etmiştir. Perret’in inşa ettiği bina yük taşıyan duvarlar yerine kolon, kiriş ve döşemelerin kullanıldığı ilk çerçeve sistem olarak kayıtlara geçmiştir.
İnşaat teknolojisinde çığır açan asıl büyük yenilik 1903 yılında Almanya’da yaşanacaktı. “Harç veya betonun inşaatta kullanılmaya hazır bir malzeme olarak şantiyeye getirilebilmesi kuşkusuz büyük bir avantaj olurdu.” 1872 yılında dile getirilen ve İngiliz Mühendis Deacon’a atfedilen bu düşünce, bir süre sonra İngiltere’de değil, Almanya’da gerçeğe dönüşmüştür. Böylelikle ilk hazır beton işlemesi de Almanya’da faaliyete geçmiştir.