Gökyüzüne İlerleyiş – Gökdelenler

Üç büyük gelişme, mimarlık ve mühendisliğin gökyüzüne doğru ilerlemesine yardım etmiştir. Bunlar; Büyük Chicago Yangını, çelik çerçevenin gelişimi ve elektrikli asansörün icadıdır.

Chicago Yangını

10 Ekim 1971’de Bayan O’leary’nin ahırının yakınlarında bir yerde yangın çıktığında Chicago kalabalık bir yerdi. Binden fazla fabrikanın, ticaret trafiğinin, evlerin, ahşap kaldırımların, belediye binalarının ve kocaman bir stok sahasının bulunduğu bir şehirdi. Ekonomisi ölçülüp biçilerek oluşturulmuş ve şehir büyük bir hızla gelişmişti.
O sıcak gecede 9 km² bir alan yanıp kül oldu. Toplamda 18.000 kadar ev ve işyeri yandı. Bu büyük olay, Pompeii’nin yıkımıyla kıyaslanır durumdaydı.

Demiryollarının büyük bir kısmı, bu yangında hasar almadı. Şehrin sakinleri de şehri terk etmedi ve Chicago deyim yerindeyse üstündeki külleri silkeleyip yeniden ayağa kalktı. Müteahhitler, işadamları ve mimarlar tarafından fırsat şehri olarak görülen Chicago’da boş alanlar için şehre akınlar başladı. Kullanılan alanlar daralmaya başlayınca bu noktada yapılar, yukarıya doğru ilerlemeye başlamış ve yüksek gökdelenlerin yapımına başlanmıştır.

Çelik Çerçevenin Gelişimi

ABD’de belli bir dönemde çelik fiyatları düşmüş ve ülkenin hemen her yerinde endüstriyel seri üretim yaygınlaşmıştı. İşlenen çeliğe çok güçlü bir kolon- çerçeve şekli veriliyordu. Bu artıları gören mimarlar ve şehir planlamacıları çeliği yapılarda kullanmaya karar vermiştir.

Yüksek yapılarda çelik kullanımını daha iyi anlamak için Eiffel Kulesi’ni inceleyebiliriz. Betonarme bir temel üzerinden yükselen açık kafes işi olan kule, içe doğru kıvrılıp tepede tek bir kolon haline dönüşmektedir. 374 metre yüksekliğe sahip olan kule dört adet kemere sahiptir.

Elektrikli Asansör

Yüksek katlı yapılarda merdiven kullanımı o yapıları işlevsiz bir hale getirir. Bu sorunun çözmek için en iyi çözüm, elektrikli asansörün icadı olmuştur. Elektrikli asansör ilk olarak şantiyelerde, malzeme taşıma amaçlı kullanılmıştır. Daha sonrasında ise otomatik kapılar, hız kontrolleri ve güvenlik tedbirleriyle yolcu asansörleri üretilmeye başlanmıştır.

Chicago’daki İlk Gökdelenler

Chicago’daki ilk gökdelen, on katlı Home Insurance Binası’dır. Bunun hemen ardından yapılan Rand McNally Binası da on katlı olarak tasarlanmıştır. Bu yapı tamamen çelik çerçeve kullanılarak inşa edilmiştir. Daha sonra yapılan ondört katlı Reliance Binası, şehrin yöneticileri arasında paniğe yol açmıştır. Chicago’nun görünümünün ve havasının bozulduğunu düşünen yöneticiler, bundan sonra yapılacak gökdelenlere on kat sınırlaması getirmişlerdir.