Betonun Temel Bileşenlerinden Olan Agregalarda Elek Analizi
Agregalar, su ve portland çimentosu ile birlikte betonda temel bir bileşen olan kum, çakıl veya kırmataş gibi granüler malzemelerdir. İyi bir beton karışımı için, agregaların temiz, sert, emilmiş kimyasallardan, kil kaplamalarından ve betonun bozulmasına neden olabilecek diğer ince malzemelerden arındırılmış olması gerekir. Toplam beton hacminin yüzde 60 ile 75’ini oluşturan agregalar, ince ve kaba olmak üzere iki farklı kategoriye ayrılır. Beton üretiminde kullanılan en pahalı malzeme çimento iken agrega, çimento ile karşılaştırıldığında daha ucuz bir malzemedir. Bu yüzden istenilen kalitede beton üretiminde mümkün olduğu kadar fazla agrega kullanmak betonun ekonomikliğini olumlu yönde etkilemektedir. Elbette sadece ekonomikliğe bağlayarak fazla agrega kullanmak elbette güvenli ve doğru olmayacaktır. Bu oranların belirlenmesi için belli deneyler ve testler yapılmaktadır.
Betonda yüksek kompasitenin, yani yüksek doluluk oranının sağlanabilmesi için beton içerisinde kullanılacak agregaların dane dağılımlarının iyi bilinmesi gerekmektedir. Burada kompasitenin agrega kullanımıyla nasıl artırılacağı merak konusu olabilir. Bu konu şu şekilde anlatılabilir.
Tek tip agrega kullanımında agrega taneleri arasındaki boşluk hacmi çok fazla olmaktadır. Bu çimento hamuru tarafından doldurulması gereken daha fazla boşluk anlamına gelir ki, sağlıklı bir çalışma değildir. İri daneler arasında kullanılacak olan ince daneler ile agrega taneleri arasındaki boşluk hacmi azaltılabilir. Geleneksel beton karışımlarında dane boyutu belirli bir seviyeyi geçtiğinde beton basınç dayanımında azalma meydana geldiği görülmüştür.
Agregaların Tane Boyutlarına Göre Sınıflandırılması
Agregaların dane boyutlarının ve dağılımlarının bilinmesi önemlidir. Şekilde de görüleceği üzere 2µm ve altında olduğunda kil, 2 µm – 63 µm aralığında olduğunda Silt, 63 µm-4 mm aralığında olduğunda ince agrega 4 mm-31,5 mm aralığında olduğunda iri agrega ve 31,5 mm-63/70 mm aralığında olduğunda ise balast olarak adlandırılır. Balast, yaygın olarak baraj ve havayolu gibi alanlarda kullanılır.
| Elek Üst ve Alt Boyutları | Malzeme Adı |
|---|---|
| 63 mm – 31,5 mm | Balast |
| 31,5 mm – 4 mm | İri Agrega |
| 4 mm – 63 µm | İnce Agrega |
| 63 µm – 2 µm | Silt |
| 2 µm ve altı | Kil |
Agrega yığınından doğru bir şekilde alınan numunenin danelerinin büyüklüklerine göre dağılımına gradasyon veya granülometri denilmektedir. Bu granülometri deneyi Türk Standardı olan TS 3530 EN 933-1 standardına uygun yapılır. Granülometri deneylerinde farklı elek tipleri kullanılabilir. Bunlar, metal örgülü ve delikli olarak ikiye ayrılır.
Agregalarda Elek Analizi Yapılmasının Amacı Nedir?
- Betonda em yüksek kompasiteyi sağlamak.
- Taze betonda terlemenin azalmasını sağlamak.
- En az su miktarı kullanarak en uygun kıvamı sağlamak.
- Taze betonun yerleştirilebirliğini sağlamak ve bunu kolaylaştırmak.
- Taze betonda ayrışmayı önlemek ve yapışkanlığı sağlamak.