Betonarme Yapı Elamanları
Betonarme yapıları hepimiz biliyoruz. Kimimiz yakından kimimiz ise uzaktan da olsa bir şekilde inşaat terimleriyle ve inşaat ile günlük hayatta muhatap olmak durumunda kalıyoruz. Bu yazı serimizde Betonarme Yapı Elemanlarını incelemeye çalışacağız.
Betonarme yapı denilince aklımızda ilk olarak çağrışım yapan sözcükler; kolon, kiriş, perde, döşeme ve temel olarak kabul edebiliriz. Kabaca betonarme bir yapıyı şöyle tasvir edebiliriz.
Betonarme Yapı Nedir?
Temel, kolon, döşeme ve kirişlerden oluşmaktadır. Yapı içerisinde çeşitli amaçlar için kullanabileceğimiz üzerinde duracağımız gerekli alanı bizlere döşemeler sağlar. Döşemeler üzerinde gelen bu ölü ve hareketli yükleri kirişlere aktarmaktadır. Kirişler kendisine gelen yükleri kolonlara, kolonlar ise bu yükleri temellere, temeller ise zemine aktarmaktadır.
Temel Nedir?
Bir yapı inşa edebilmek için evvela bir temele ihtiyaç duyarız. Yapımızdan gelen yükleri zemine aktarmak için temel yaparız. Yapıdan gelen yükleri temel vasıtasıyla zemine aktarırken herhangi bir sorun ile karşılaşmamak için iyi bir temel türü seçip, boyutlandırmalı ve inşa etmeliyiz. Temelleri kendi arasında sığ (yüzeysel) temeller ve derin temeller olarak iki ana başlığa ayırarak inceleyebiliriz.
- Sığ (Yüzeysel) Temeller
- Tekil (Münferit) Temeller
- Duvar Altı Temelleri
- Birleşik Temeller
- Mütemadi (Sürekli, Şerit) Temeller
- Radye Temeller
- Derin Temeller
- Ayak Temeller
- Kazıklı Temeller
- Keson (Kuyu, Kutu) Temeller
Kolon Nedir?
Yapılarımızın ayakta durabilmesini sağlayan olmazsa olmazımız kolonlardır. Betonarme bir yapıyı kolonlar olmadan ayakta tutmamız mümkün değildir. İçerisine donatı (çelik) konularak beton ile imal edilen kolonlara betonarme kolon denir.
Betonarme kolonlar sınıflandırılırken donatının türü ve niteliği göz önünde bulundurulur. Fretli ve etriyeli olmak üzere kolonlarımızı iki ana başlıkta inceleyebiliriz.
TBDY 2018 gereğince:
- Bir kolonun minimum boyutları 30cm-30cm olmalıdır.
- Kolon için kullanılacak asal (şakül) donatıları min. Ø14’tür.
Kiriş Nedir?
Döşemelerden gelen yükleri taşıyan ve kolonlara aktaran aracılık görevi üstlenen bir yapı elemanıdır. Kirişler genel olarak kolonlara saplanmaktadır. Kiriş, kirişe saplanıyorsa ona tali kiriş denir.
TBDY2018 gereğince:
- Kirişlerde minimum Ø12 çapında donatı kullanılmalıdır.
- Bir kiriş için min. genişlik 25 cm’dir
- Min. yükseklik ise 30cm’den ve döşeme kalınlığının 3 katından az olamaz.
Perde Nedir?
Perde, büyük boyutlu kolon olarak düşünebiliriz. Tabii bir kolona perde denilebilmesi için bu büyüklüğün bir sınırı vardır. Bu sınır TBDY 2018’de şu şekilde tanımlanmıştır:
Uzun kenar kısa kenardan en az 6 kat ve daha fazla oranda büyük olması halinde perde olur.
Yönetmelik gereği bu şartları sağlayan minimum perde boyutları 25cm-150cm olmalıdır. Deprem yükünün büyük bir kısmını perdeler sönümler. Bu sebeple yapılarda mutlaka birbirine zıt doğrultularda perde elemanları bulunmalıdır.
Döşeme Nedir?
Döşeme, üzerine gelen yükleri kolon, kiriş, duvarlara aktarmak ve uygun bir zemin oluşturmak amacıyla kullanılan yapısal elemanlardır. Minimum ebatları, döşeme tipine, alanına ve statik hesaplara göre değişkenlik göstermektedir. Statik özelliklerine göre kirişli, kirişsiz (mantar), dişli (nervürlü), kaset ve asmolen döşeme tipleri bulunmaktadır.
Açıklamalar:
- TBDY, Türk Bina Deprem Yönetmeliği
- Ø12, Donatı Çapı (milimetre) 12mm=1.2cm