Tarihi Yapılarda Kullanılan Malzemeler

Tarih boyunca Anadolu coğrafyası çok çeşitli uygarlıklara ev sahipliği yapmıştır. Haliyle etrafımızda bu uygarlıklara ait birçok yapı bulunmaktadır. Ülkemiz topraklarında da örnekleri olan tarihi yapılarda kullanılan yapısal malzemeler nedir, tarih boyunca hangi malzemeler kullanılmış inceleyelim.

Doğal Taşlar

Eski çağlardan bu yana yapıların üretilmesinde en çok kullanılan malzemelerin başında gelmektedir doğal taşlar. Doğal taşlar, kayaların insan eliyle oyulması, şekillendirilmesi veya ocaktan çıkarılarak farklı boyutlarda biçimlendirilmesi ile kullanılmıştır. Sıcaklık farkı, donma çözülme olayları, yağmur suları, yeraltı suları, güneş, rüzgar, nem gibi etkiler doğal taşların en sık hasar alma nedenleridir. Bu olaylar sonucu doğal taşlarda çeşitli hasarlar meydana gelebilmektedir.

Kerpiç 

Kerpiç, kum, killi toprak ve bir miktar samanın karıştırılıp su katılarak yoğurulması ile elde edilen bir yapı malzemesidir. Hazırlanan kerpiç hamuru kalıplara dökülerek sıkıştırılır. Gölgede kurutulduktan sonra güneşte bırakılır. Dayanım ve dayanıklılığı düşüktür ancak üretimi konusunda herhangi bir enerjiye ihtiyaç duyulmaması sebebiyle ekonomiktir. Kerpiç dayanımını arttırmak için toprağına alçı katılarak mevcut dayanımını 3-4 kat arttırmak mümkündür. Kerpiç su etkisinin olmadığı veya çok az olduğu ortamlarda kullanılır.

Tuğla

Tuğla killi toprağın suyla yoğurulması ve kalıplanması sonrasında kurutulup yüksek ateşte (600-1200 derece) pişirilmesi ile elde edilir. Tarihi yapılarda tuğla malzemesi yığma yapılarda, duvar örülmesinde, kubbe, tonoz imalatında ve dolgu malzemesi olarak kullanılmıştır. Tuğlanın boşluk hacmi arttıkça dayanımı da o boşluk oranına bağlı olarak azalır. Suyun etkisi, donma çözülme etkileri gibi atmosferik etkiler hasara neden olabilmektedir.

Ahşap

Ahşap, ağaçlardan elde edilen organik, lifli bir malzemedir. Günümüzde olduğu gibi tarihi yapılarda da taşıyıcı eleman, kapı, pencere doğraması, lento ve tavan malzemesi olarak kullanılmıştır. Ahşabın özelliklerini etkileyen faktörlerin başında ağacın cinsi ve nem oranı gelmektedir. Nem oranı ve sıcaklık değişimlerinden çabuk etkilenir. Nem ve sıcaklık değiştikçe ahşabın da şekli ve hacmi değişmektedir. Çam, ladin, sedir, köknar gibi iğne yapraklı ağaçlar ile meşe, kayın, ceviz, gürgen gibi geniş yapraklı ağaçlar yapılarda kullanılır. Ahşap birleşimleri çok çeşitlidir. Lamba zıvana, kamalı birleşim, tutkal, çivi, bulon gibi yöntemlerle birleşimleri yapılır. Ahşap yapıların en hasar almasındaki en önemli etken yangındır.  Ahşabın fiziksel ve kimyasal etkilere karşı korunabilmesi için kurutulması, koruyucu maddeler emprenye edilmesi ve su geçirimine karşı kaplama yapılması gibi önlemler alınır.